Trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta xuất hiện rất nhiều hiện tượng tâm lý như: vui, buồn, cười, khóc… Vậy hiện tượng tâm lý là gì? Trong bài viết này hãy cùng với chúng tôi tìm hiểu về tâm lý cũng như bệnh sang chấn tâm lý mà nhiều người đang mắc phải nhé!
Nội dung bài viết
Tâm lý là gì?
Hiện tượng tâm lý là gì?
Hiện tượng tâm lý chính là sự phản ánh thế giới khách quan bên ngoài vào bên trong não bộ của chúng ta. Sau đó não sẽ chuyển những thứ mà bạn nhận được từ bên ngoài này thành những biểu tượng tâm lý khác nhau. Không dừng lại ở đó, hiện tượng tâm lý này sẽ nhờ vào các giác quan của con người để làm cho quá trình này trở nên sống động hơn. Điều này giúp cho con người có những nhận thức về thế giới quan thêm phần sinh động và đột phá.
Hiểu một cách đơn giản thì hiện tượng tâm lý không chỉ là ý muốn, nhu cầu, thị hiếu và cách cư xử của con người mà nó còn bao hàm các hiện tượng khác nữa. Tâm lý của con người luôn luôn gắn liền với hoạt động của họ. Bất kỳ một hoạt động nào của con người, từ đơn giản cho đến phức tạp nhất cũng đều có tâm lý cả. Tâm lý của con người rất đa dạng, nó tồn tại ở con người cả khi thức và khi ngủ. Ví dụ: mơ, mộng du cũng đều là những hiện tượng tâm lý.
>>Xem thêm: Tinh tế là gì? Cách để trở thành người đàn ông tinh tế
Phân loại các hiện tượng tâm lý là gì?
Thế giới nội tâm của mỗi con người vô cùng phong phú. Để thuận lợi cho việc nghiên cứu và học tập, các nhà tâm lý học đã chia các hiện tượng tâm lý ở con người ra làm 3 loại hay 3 phạm trù chính:
- Quá trình tâm lý
Quá trình tâm lý là những hiện tượng tâm lý có khởi đầu, diễn biến và kết thúc nhằm biến những tác động từ bên ngoài thành các hình ảnh tâm lý. Quá trình tâm lý chính là nguồn gốc của toàn bộ đời sống tinh thần. Nó xuất hiện giống như là một yếu tố điều chỉnh ban đầu đối với các hành vi của con người. Có quá trình tâm lý thì mới có trạng thái và thuộc tính tâm lý.
Các quá trình tâm lý bao gồm: quá trình nhận thức, quá trình xúc cảm và quá trình ý chí. Nhận thức, tình cảm, ý chí luôn luôn có sự tác động qua lại lẫn nhau. Có khi chúng xung đột nhau nhưng lại thống nhất với nhau để tạo nên đời sống tâm lý toàn vẹn của cá nhân. Sự cân bằng cả 3 mặt nhận thức, tình cảm và ý chí của con người là rất quan trọng. Quá thiên về lý trí thì tâm hồn của bạn sẽ trở nên khô khan, thiếu sức mạnh thúc đẩy của tình cảm. Ngược lại, chỉ nặng về tình cảm thì sẽ dễ mất đi sự sáng suốt, dễ hành động theo những cảm xúc chủ quan. Còn thiếu ý chí thì nhận thức và tình cảm sẽ không biến thành hành động được.
- Trạng thái tâm lý
Trạng thái tâm lý là những hiện tượng tâm lý luôn luôn đi cùng với các quá trình tâm lý. Nó giữ vai trò giống như một cái “phông”, cái nền cho các quá trình tâm lý đó.
Trạng thái tâm lý không phải là một hiện tượng tâm lý độc lập mà nó xuất hiện và tồn tại theo các quá trình tâm lý. Có những trạng thái tâm lý đi cùng với quá trình nhận thức như trạng thái chú ý. Có trạng thái tâm lý đi cùng với quá trình cảm xúc như tâm trạng, trạng thái căng thẳng ,stress… Và có trạng thái đi cùng với quá trình ý chí như trạng thái do dự, quả quyết…
Trạng thái tâm lý có ảnh hưởng đến các quá trình tâm lý mà nó đi kèm theo. Đồng thời trạng thái tâm lý cũng chịu sự ảnh hưởng của các hoạt động tâm lý khác. Nếu như trạng thái tâm lý luôn luôn được diễn lại thì lâu ngày nó sẽ trở thành nét tâm lý điển hình của cá nhân đó.
- Thuộc tính tâm lý
Thuộc tính tâm lý là những hiện tượng tâm lý thường xuyên lặp đi lặp lại trong điều kiện sống cũng như hoạt động sống của con người. Nó trở thành những đặc điểm tâm lý bền vững, ổn định của nhân cách và cuối cùng trở thành những thuộc tính phức hợp của nhân cách.
Thuộc tính tâm lý chính là những hiện tượng tâm lý đặc trưng, ổn định và làm cho cá nhân này khác với cá nhân kia. Các thuộc tính tâm lý phức hợp của cá nhân như: xu hướng, tính cách, năng lực, khí chất. Chúng sẽ tạo thành 2 mặt đức và tài của mỗi một con người.
Thuộc tính tâm lý lại không phản ánh trực tiếp các tác động ra bên ngoài như các quá trình tâm lý mà nó là kết quả của sự thống nhất và khái quát của các quá trình và trạng thái tâm lý. Xuất hiện dựa trên cơ sở của các quá trình và trạng thái tâm lý nên các thuộc tính tâm lý sẽ có ảnh hưởng sâu sắc đối với các quá trình và trạng thái tâm lý.
Đặc điểm của các hiện tượng tâm lý
– Các hiện tượng tâm lý rất phong phú, phức tạp và cũng đầy bí ẩn. Nó phong phú và phức tạp đến mức đã có những thời gian người ta quy các hiện tượng tâm lý là hiện tượng thần linh và không giải thích nổi. Chúng bí ẩn không phải vì chúng ta khó tìm hiểu được nó mà nó giống như câu tục ngữ đã nói: “Dò sông, dò bể dễ dò, lòng người trắc ẩn ai đo cho tường”.
Bên cạnh đó, sự bí ẩn của các hiện tượng tâm lý còn thể hiện ở tính tiềm tàng của nó. Càng ngày còn người ta càng phát hiện ra nhiều những hiện tượng tâm lý ngoại cảm đặc biệt. Các nhà tâm lý đã chứng minh được sự tồn tại của các hiện tượng siêu tâm lý như thần giao cách cảm, thấu thị… nhưng vẫn chưa thể giải thích được cơ chế của các hiện tượng này.
– Các hiện tượng tâm lý có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Các hiện tượng tâm lý tuy phong phú và đa dạng nhưng chúng lại không tách rời nhau mà chúng có tác động và ảnh hưởng chi phối lẫn nhau. Hiện tượng này có thể làm xuất hiện tượng kia hay làm biến đổi hiện tượng kia.
– Tâm lý là những hiện tượng tinh thần và nó tồn tại trong đầu óc, trong chủ quan của chúng ta. Chúng ta không thể nhìn thấy nó, không thể sờ hay cân, đo, đong, đếm một cách trực tiếp giống như những hiện tượng vật chất khác. Tuy nhiên, tâm lý lại được thể hiện ra bên ngoài thông qua các hoạt động, hành động, hành vi, cử chỉ, nét mặt… Chính vì vậy mà người ta có thể nghiên cứu được các hiện tượng tâm lý thông qua việc quan sát những biểu hiện ra bên ngoài của tâm lý bên trong hay nghiên cứu tâm lý của con người thông qua các sản phẩm hoạt động…
– Tâm lý là những hiện tượng rất quen thuộc, gần gũi và gắn bó với chúng ta. Trong trạng thái thức tỉnh hay trong giấc ngủ thì hầu như ở bất kỳ người nào và ở bất kỳ thời điểm nào thì đều diễn ra một hiện tượng tâm lý nào đó.
– Các hiện tượng tâm lý có sức mạnh vô cùng to lớn đối với đời sống của con người. Tâm lý có thể làm tăng hoặc giảm đi sức mạnh tinh thần và cả vật chất của con người. Nó có thể giúp cho con người trở nên khỏe mạnh, tỉnh táo, tươi trẻ và đầy sức sống, hơn. Nhưng nó cũng có thể làm cho con người mất đi hết sức lực, trở nên yếu đuối, bạc nhược và có thể chết vì tác động tâm lý…
Sang chấn tâm lý là gì?
Thế nào là bệnh sang chấn tâm lý?
Sang chấn tâm lý là kết quả của những sự kiện cực kỳ căng thẳng, khó khăn từ đó làm mất đi cảm giác an toàn của bạn. Nó khiến cho bản thân bạn cảm thấy bất lực trong một thế giới nguy hiểm.
Sang chấn tâm lý thường có liên quan đến mối đe dọa đến tính mạng hoặc sự an toàn. Bất kỳ tình huống nào khiến cho bạn cảm thấy quá tải và bị cô lập thì đều có thể dẫn đến chấn thương, ngay cả khi nó không liên quan đến thể chất. Bạn càng cảm thấy sợ hãi và bất lực thì bạn càng dễ bị chấn thương hay sang chấn tâm lý.
Nguyên nhân dẫn đến bệnh tâm lý là gì?
- Các sự kiện gây nên sang chấn tâm lý
Các sự kiện chấn thương tiềm tàng có thể được gây ra bởi một dịp duy nhất hoặc là từ những căng thẳng kéo dài. Một sự kiện chấn thương có khả năng dễ khiến cho một cá nhân bị chấn thương tâm lý nếu:
– Sự kiện xảy đến một cách bất ngờ, không thể lường trước được.
– Bất lực trong việc ngăn chặn, loại bỏ sự kiện.
– Sự kiện xảy ra một cách thường xuyên, liên tục.
– Sự kiện có liên quan đến sự tàn ác cực độ.
– Sự kiện xảy ra trong những năm tháng thời thơ ấu.
Nói chung thì các sự kiện chấn thương tiềm ẩn có liên quan đến mối đe dọa lớn với sức khỏe tâm lý và thể chất của một người. Các sự kiện chấn thương tiềm tàng có thể đe dọa đến tính mạng, cuộc sống của chính bản thân hoặc của một người thân yêu… Những sự kiện có thể có rất ít tác động đến cá nhân này nhưng với cá nhân khác thì nó có thể dẫn đến đau khổ tột cùng.
- Rối loạn căng thẳng
Tất cả các chấn thương tâm lý đều bắt nguồn từ sự căng thẳng. Căng thẳng kéo dài sẽ làm ảnh hưởng đến tâm thần và rối loạn tâm thần kém. Điều này có thể được quy cho việc tiết glucocorticoids trong một thời gian dài. Nếu như cứ tiếp tục kéo dài như vậy thì sẽ gây ra nhiều rối loạn chức năng sinh lý như: làm ức chế hệ thống miễn dịch, tăng huyết áp…
Một số nguyên nhân thường bị bỏ qua của chấn thương tâm lý và cảm xúc tiềm ẩn như:
– Hôn nhân bị tan vỡ.
– Phẫu thuật.
– Té ngã hoặc chấn thương liên quan đến thể thao.
– Cái chết đột ngột, bất ngờ của người thân nào đó.
– Chẩn đoán tình trạng đe dọa đến tính mạng và không thể cứu chữa.
Dấu hiệu để nhận biết sang chấn tâm lý
Những người đang bị sang chấn tâm lý thường có những dấu hiệu cơ bản như:
– Về nhận thức: khả năng tập trung kém, rất dễ bị nhầm lẫn, mất trí nhớ, thường xuyên gặp ác mộng, có cảm giác lâng lâng, bị mất phương hướng…
– Về hành vi: né tránh những địa điểm hoặc hoạt động dễ gây kích hoạt ký ức, thu mình và cách ly với mọi người xung quanh, trở nên thiếu hứng thú với những hoạt động trước đây vốn cảm thấy rất thú vị…
– Về vật lý: dễ bị giật mình, cảm thấy kiệt sức, dễ tức giận, nhịp tim đập nhanh, mất ngủ, chức năng tình dục bị rối loạn…
– Về tâm lý: tràn ngập nỗi sợ hãi, có những hành vi cưỡng chế và ám ảnh, tách rời khỏi người khác, cảm xúc bị tê liệt, có cảm giác tội lỗi, phẫn nộ, lo ngại…
Phương pháp trị liệu sang chấn tâm lý
Sang chấn tâm lý cần phải được chữa trị nếu không nó sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của người bệnh. Thậm chí có nhiều người còn tự hủy hoại sự sống của bản thân..
Đối với bệnh nhân bị sang chấn tâm lý thì các bác sĩ sẽ có một số bài kiểm tra phù hợp để chẩn đoán được chính xác tình trạng và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Hiện nay, có một số phương pháp đang được áp dụng để cải thiện tình trạng này là:
- Trị liệu tâm lý
Nhiều bệnh nhân bị sang chấn tâm lý thường có xu hướng né tránh, che giấu nguyên nhân khiến cho họ bị tổn thương và từ chối điều trị. Chính vì vậy mà liệu pháp tâm lý luôn được ưu tiên hàng đầu và nó cũng được đánh giá cao trong việc cải thiện hội chứng này.
Trong khi điều trị, các bác sĩ sẽ có các buổi trò chuyện để người bệnh hiểu hơn về bản thân cũng như nỗi sợ mà mình đang trải qua. Từ đó, các bác sĩ tâm lý sẽ biết cách giúp cho họ có thể vượt qua được chấn thương và đối diện với hiện thực một cách tốt hơn, họ dễ cởi mở và chia sẻ về những gì mà mình đang gặp phải.
Khi đã có khả năng đối diện với sự kiện gây ra sang chấn thì người bệnh sẽ dần dần vượt qua được nỗi lo sợ để quay lại với cuộc sống bình thường.
Tuy nhiên sẽ không có chung một liệu pháp tâm lý cho tất cả các bệnh nhân bị sang chấn mà sẽ cần căn cứ trên tình trạng bệnh của mỗi người để áp dụng phương pháp sao cho phù hợp.
Kết thúc quá trình điều trị, người bệnh sẽ được hướng dẫn cách để có thể kiểm soát cảm xúc tốt hơn. Họ biết được cách đối mặt và xử lý trước những vướng mắc, khó khăn… cũng như có được các kỹ năng cần thiết để hòa nhập dần với cộng đồng.
- Sử dụng thuốc
Mặc dù việc điều trị bằng thuốc không thể đẩy lùi được sang chấn tâm lý nhưng phương pháp này cũng giúp kiểm soát đáng kể các triệu chứng do nó gây ra như: rối loạn giấc ngủ, trầm cảm, lo âu…
- Tự chăm sóc
Biện pháp tự chăm sóc tốt bản thân cũng sẽ hỗ trợ việc kiểm soát các triệu chứng về thể chất, tâm lý và cảm xúc do sang chấn tâm lý gây ra.
– Tập thể dục khoảng 30 phút mỗi ngày và duy trì đều đặn các ngày trong tuần.
– Kết nối với những người xung quanh bằng cách chia sẻ, giao tiếp với người mà bạn cảm thấy tin tưởng. Điều này sẽ giúp bạn bớt cảm thấy tiêu cực hơn.
– Có lối sống khoa học như: ngủ đủ 7 – 9 giờ mỗi đêm, không sử dụng các chất kích thích, tránh những hoạt động dễ gây căng thẳng…
Như vậy bạn đã hiểu hơn về tâm lý và sang chấn tâm lý là gì rồi đúng không nào? Nhìn chung thì sang chấn tâm lý có thể xảy ra với bất kỳ ai. Nếu như bạn nghi ngờ bản thân đang đối diện với nó thì hãy chủ động thăm khám ngay nhé!
