Trong kho tàng văn học dân gian của nước ta có rất nhiều câu ca dao, tục ngữ hay thành ngữ… Trong đó thành ngữ và tục ngữ là 2 khái niệm dễ bị nhầm lẫn nhất. Vậy thành ngữ là gì? Thành ngữ khác với tục ngữ như thế nào. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về vấn đề này, đừng bỏ lỡ nhé!
Nội dung bài viết
Thành ngữ là gì? Ví dụ
Thành ngữ bao gồm những cụm từ được sử dụng để chỉ một ý cố định, thường không tạo thành một câu có ngữ pháp hoàn chỉnh do đó không thể thay thế hay sửa đổi về ngôn ngữ.
Hiểu theo cách khác thì thành ngữ chính là các tập hợp từ không đổi, không thể giải thích một cách đơn giản thông qua nghĩa của các từ tạo nên nó. Thành ngữ có thể hoạt động riêng biệt trong câu và nó thường mang ý nghĩa sâu xa, phải phân tích kỹ lưỡng thì mới có thể giải thích và hiểu hết được.
Ví dụ thành ngữ: “Đứng núi này trông núi nọ”, “mưa to gió lớn”…
Đặc điểm – cấu tạo của thành ngữ là gì?
Đặc điểm
Đặc điểm của thành ngữ là có tính hình tượng và được xây dựng dựa trên những hình ảnh cụ thể. Chúng mang tính khái quát và hàm súc cao, được xây dựng từ các sự vật và sự việc. Tuy nhiên nghĩa của chúng thì không dựa vào những từ đã tạo nên mà thành ngữ mang một ý nghĩa rộng hơn, khái quát hơn, thể hiện được sắc thái biểu cảm.
>>Xem thêm: Nhận thức là gì? Ví dụ về nhận thức
Cấu tạo
Có các cách để phân loại cấu tạo thành ngữ như sau:
- Căn cứ vào số lượng thành tố trong thành ngữ
Số lượng thành tố trong thành ngữ: 3 tiếng, 4 tiếng, 6 tiếng…
– Thành ngữ kết cấu ba tiếng, ví dụ như: ác như hùm, bé hạt tiêu…
Trong trường hợp này có câu hình thức là tổ hợp của ba tiếng một, nhưng về mặt kết cấu thì nó chỉ là sự kết hợp của một từ đơn và một từ ghép (bé hạt tiêu, có máu mặt…) hay kiểu có ba từ đơn, kết cấu giống như cụm từ (bạn nối khố, cá cắn câu…).
– Thành ngữ có kết cấu bốn từ đơn hoặc hai từ ghép liên hợp theo kiểu nối tiếp hay xen kẽ. Đây chính là kiểu phổ biến nhất của thành ngữ tiếng Việt. Ví dụ: bảng vàng bia đá, ăn to nói lớn…
+ Kiểu thành ngữ có láy ghép: chết mê chết mệt, chúi đầu chúi mũi…
+ Kiểu thành ngữ tổ hợp của hai từ ghép: nhà tranh vách đất, bàn mưu tính kế…
– Thành ngữ kết cấu năm hay sáu tiếng: treo đầu dê bán thịt chó…
Ngoài ra còn có một số thành ngữ có kiểu kết cấu từ bảy, tám hay mười tiếng. Như vậy, căn cứ vào số lượng thành tố trong thành ngữ để phân loại thành ngữ là chỉ dựa vào hình thức chứ nó không phản ánh được tính chất quan hệ cũng như đặc điểm bên trong của chúng.
- Dựa vào kết cấu ngữ pháp
– Câu có kết cấu CN – VN + trạng ngữ hoặc tân ngữ: Nước đổ đầu vịt, Chuột sa chĩnh gạo…
– Câu có kết cấu CN – VN, VN – CN: Vườn không nhà trống, mẹ tròn con vuông…
Tuy thành ngữ có cấu tạo cố định nhưng cũng có một số ít thành ngữ vẫn có thể có những biến đổi nhất định.Ví dụ: “đứng núi này trông núi nọ” cũng có thể có những biến thể như: “đứng núi này trông núi khác” hay “đứng núi nọ trông núi kia”…
Tác dụng, ý nghĩa của thành ngữ là gì?
Thành ngữ thường mang đậm một sắc thái biểu cảm. Chính vì vậy mà người viết dễ dàng bộc lộ được tâm tư, tình cảm của mình.
Ví dụ: “Lên thác xuống ghềnh” chỉ sự gian nan, vất vả, khó khăn
Như vậy, việc sử dụng thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen cấu tạo nên thành ngữ đó. Đa số nó được hiểu theo nghĩa hàm ẩn và trừu tượng thông qua các phép tu từ như ẩn dụ, so sánh…
Thành ngữ có gì khác với tục ngữ?
Để phân biệt thành ngữ và tục ngữ vẫn luôn là điều khó khăn, song dựa trên cả hình thức và nội dung thì ta có thể phân biệt được thành ngữ và tục ngữ là gì.
- Về thành ngữ
– Thành ngữ mang đậm tính biểu trưng, khái quát, cô đọng và đi kèm những hình tượng bóng bẩy. Do đó mà khả năng biểu đạt đến người đọc, người nghe là rất cao. Ví dụ: Bảy nổi ba chìm, Chân cứng đá mềm…
– Những thành ngữ còn được sử dụng để lồng vào lời nói dân gian nhằm tăng tính biểu cảm cao hơn. Ví dụ: “Cậu đừng có như thế, đừng có đứng núi này trông núi nọ.
- Về tục ngữ
– Về hình thức, ngữ pháp thì tục ngữ thường là một câu hoàn chỉnh và nó thể hiện khả năng phán đoán nào đó. Ví dụ: Ăn quả nhớ kẻ trồng cây, Cái nết đánh chết cái đẹp… Trong khí đó thì thành ngữ lại là cụm từ cố định và nó có vai trò là một thành phần trong câu. Ví dụ: Có mới nới cũ, Đơn phương độc mã…
– Về mặt nội dung, ý nghĩa: Tục ngữ sẽ cho ta một ý nghĩa trọn vẹn, thường là những phán đoán hay đúc kết kinh nghiệm từ dân gian của cha ông ta về đời sống hoặc nó mang ý nghĩa về sự phê phán những hiện tượng xấu trong xã hội nhằm chỉ bảo đời sau. Ví dụ: Có công mài sắt có ngày nên kim… Còn tục ngữ thì chỉ đứng một mình vì nó là câu hoàn chỉnh.
Trên đây là những chia sẻ của chúng tôi liên quan đến thành ngữ là gì cũng như cách phân biệt thành ngữ với tục ngữ. Hy vọng sẽ giúp bạn hiểu hơn về thành ngữ và sử dụng nó một cách linh hoạt.
